Temel Kimdir

“Temel’e ait olmayan, montaj, çeviri, yakıştırma kokan fıkraların bazen maksadı aşan etki yarattığına ve halkın tepkisini çektiğine birkaç defa şahit olduk. Elinizdeki alçak gönüllü kitapla hem böylesi yanlış anlamaları azaltmak, hem de Temel’in yalnızca bir fıkra kahramanı olmadığını hatırlatmak istiyoruz. Temel, Fadime’nin eşi, babası, kardeşi, olmasının yanı sıra öğrenci, gazeteci, eylemci, öğretmen, iş adamı, imam, fotoğrafçı, mimar, yapı ustası, futbolcu, antrenör, doktor, araştırmacı, edebiyatçı, tulumcu, kemençeci, sendikacı, politikacı, balıkçı, arıcı, yaylacı… Temel ve Fadime’nin ayrı ayrı, birlikte oynadıkları oyun çeşitlerine özellikle göz atın; anlayana Hopa’dan Sinop’a kadar oynanan yüzlerce oyun…Fıkra kahramanı Temel özelinde, Nasreddin Hoca’nın Karadenizli olabileceğine, (Temel’in akrabası, belki de Oflu hocaların atası) dair ciddi emareler var. Alınganlık yok; Nasreddin Hoca’yı sahiplenmek bir onurdur. Türk halk kültürünün en önemli temsilcisi olan Nasreddin Hoca’nın Karadenizli Rumların fıkralarında Molastradina (Molla Nasreddin’in Rumca telaffuzu) olarak yer alması, onun yalnızca Türk dünyasını değil, zamanında başkalarını da etkileyen bir filozof olduğunun önemli bir göstergesidir. Dolayısıyla, böylesi uluslararası bir kimliğin oluşmasında Temel’in lokomotif bir rol oynayıp oynamadığını araştırmak da öncelikli görevlerimizdendir.”Arka Kapak Yazısı Kültürel yozlaşmanın hat safhada olduğu son 25 yıl incelendiğinde, Türkiye’de (şivelerinden anlaşılacağı gibi) Doğu Karadenizlilerin bu pastadan daha çok pay aldığına şahit oluruz. Bu süreç televizyonun toplum yaşamına girmesiyle başlamıştır. İşte, yozlaştırılan, ortalama bir Doğu Karadenizli tipi: Hacivat-Karagöz tiplemesi bir Temel, bozuk bir Türkçeyle konuşan, olabildiğince gülünç, kültürsüz, zayıf ve kaba karakterler, yanı sıra cahil müteahhitler, silaha ve uçkuruna düşkün serseriler, kendileri gibi düşünmeyenleri linç etmeye hazır psikolojide tipler, futbol fanatikleri... İş, bu dayatmaya itirazdır. Heyamola Yayınları ile Karadeniz Bölgesi kültürüne ilişkin en kapsamlı içeriğe sahip olan ve 2000 yılından itibaren kesintisiz yayın yapan www.karalahana.com, ortak bir akıl oluşturarak, Karadenizliliğin sembolü olan Temel'in biyografisini somutlaştıracak. Söz konusu proje Temel kimdir adı altında Karadenizli yazar ve sanatçıların kendi yorum ve düşüncelerinin eklenmesiyle kitap olarak yayınlanacaktır'Temel'e ait olmayan, montaj, çeviri, yakıştırma kokan fıkraların bazen maksadı aşan etki yarattığına ve halkın tepkisini çektiğine birkaç defa şahit olduk. Elinizdeki alçak gönüllü kitapla hem böylesi yanlış anlamaları azaltmak, hem de Temel'in yalnızca bir fıkra kahramanı olmadığını hatırlatmak istiyoruz. Temel, Fadime'nin eşi, babası, kardeşi, olmasının yanı sıra öğrenci, gazeteci, eylemci, öğretmen, iş adamı, imam, fotoğrafçı, mimar, yapı ustası, futbolcu, antrenör, doktor, araştırmacı, edebiyatçı, tulumcu, kemençeci, sendikacı, politikacı, balıkçı, arıcı, yaylacı... Temel ve Fadime'nin ayrı ayrı, birlikte oynadıkları oyun çeşitlerine özellikle göz atın; anlayana Hopa'dan Sinop'a kadar oynanan yüzlerce oyun... Fıkra kahramanı Temel özelinde, Nasreddin Hoca'nın Karadenizli olabileceğine, (Temel'in akrabası, belki de Oflu hocaların atası) dair ciddi emareler var. Alınganlık yok; Nasreddin Hoca'yı sahiplenmek bir onurdur. Türk halk kültürünün en önemli temsilcisi olan Nasreddin Hoca'nın Karadenizli Rumların fıkralarında Molastradina (Molla Nasreddin'in Rumca telaffuzu) olarak yer alması, onun yalnızca Türk dünyasını değil, zamanında başkalarını da etkileyen bir filozof olduğunun önemli bir göstergesidir. Dolayısıyla, böylesi uluslararası bir kimliğin oluşmasında Temel'in lokomotif bir rol oynayıp oynamadığını araştırmak da öncelikli görevlerimizdendir.' (Arka Kapak) Heyamola Yayınları,51 kişinin katılımıyla hazırlanan 'Temel Kimdir' kitabında Karadeniz fıkralarının vazgeçilmez karakteri Temel'i hak ettiği kimliğiyle okuyucuya sunuyor. Halkın katılımına açılan 'Temel Kimdir? ' projesini kitaba çeviren yayınevi, proje kapsamında, yazarların telif haklarını kız öğrencilere burs olarak aktaracak. Temel'i ilk, Karikatürcüler Derneği Trabzon Temsilciliği andı. Doğum gününün tespiti için kampanya başlatıp, girişimlerde bulundu. Sonra www.karalahana.com ile www.heyamola.net -Heyamola Yayınları- Temel Kimdir adı altında karikatürcülerin girişimlerini kitap projesine dönüştürüp ete kemiğe büründürmeye karar verdi. Öncelikle belirtelim; kim kimdir, alt kimlik, üst kimlik, diye kimlik tartışmaları son hızla devam ediyorken, amacımız oyunbozanlık değil; tam tersi, güler yüzlü bir proje ile halkımızın karşısına çıkmak, böylesi konuları güler yüzle tartışma kültürüne katkı sağlamaktır. Temel'in yüzyıllardır sözlü olarak yaşattığı bu kültürü, Heyamola Yayınları aracılığıyla yazılı kültürümüze kazandırmanın telaşındayız. 'Temel Kimdir' çağrımız geniş yankı buldu. Fark ettik ki bu kitapta yer alan yazar, çizer ve sanatçıların birkaç misline ulaşabileceğiz. O zaman 'Temel Kimdir I' ile ne kadar süreceğini zamanın belirleyeceği bir arşiv serisi başlatalım, dedik. Belki de, Temel Kimdir, Fadime Kimdir ile oluşturulacak arşiv, çoktan kurulması gereken bir araştırma enstitüsüne hazır ve zengin bir kaynak sunmuş olacak. En azından böylesi bir hayali süslediğimizi düşünüyoruz. Önüne gelenin Temel fıkrası anlattığı, daha çok da anlatanın zekâ düzeyine, 'Temel' tercihine göre şekillenen furyayla/saldırıyla karşı karşıyayız. Temel'e ait olmayan, montaj, çeviri, yakıştırma kokan fıkraların bazen maksadı aşan etki yarattığına ve halkın tepkisini çektiğine birkaç defa şahit olduk. Elinizdeki alçak gönüllü kitapla hem böylesi yanlış anlamaları azaltmak, hem de Temel'in yalnızca bir fıkra kahramanı olmadığını hatırlatmak istiyoruz. Temel, Fadime'nin eşi, kardeşi, babası olmasının yanı sıra öğrenci, gazeteci, eylemci, öğretmen, iş adamı, imam, fotoğrafçı, mimar, yapı ustası, futbolcu, antrenör, doktor, araştırmacı, edebiyatçı, tulumcu, kemençeci, sendikacı, politikacı, balıkçı, arıcı, yaylacı... Temel ve Fadime'nin ayrı ayrı, birlikte oynadıkları oyun çeşitlerine özellikle göz atın; anlayana Hopa'dan Sinop'a kadar oynanan yüzlerce oyun... Fıkra kahramanı Temel özelinde, Nasreddin Hoca'nın Karadenizli olabileceğine, (Temel'in akrabası, belki de Oflu hocaların atası) dair ciddi emareler var. Kitapta bu konuyla ilgili ciddi tezler yer alıyor. Nasreddin Hoca uzmanı Mustafa Duman, kitapta yer alan makalesinde konuya şöyle giriş yapıyor: 'Türklerin Dünya çapında tanınmış fıkra kahramanı ya da fıkra tipi Nasreddin Hoca'dır. Nasreddin Hoca, elimizdeki belgelere göre 13. yüzyılda, Sivrihisar ve Akşehir'de yaşamıştır. Akşehir'deki mezarı türbe haline getirilmiştir. Nasreddin Hoca'nın türbesi 16. yüzyıldan beri birçok gezgin tarafından ziyaret edilerek yazılı kaynaklarda anılmıştır. Nasreddin Hoca fıkraları, Karadeniz merkez kabul edilirse, Kırım'dan Mısır'a, Çin Uygur Özerk Bölgesi'nden Bosna'ya kadar, başta Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya Türk Dünyası olmak üzere bir çok ülkeye yayılmıştır. Bu yayılış gerçekleşirken çeşitli yerlerdeki yerel fıkra kahramanlarının fıkralarından bazıları da Nasreddin Hoca'ya bağlanmış ve bu yolla Nasreddin Hoca fıkralarının sayısı gün geçtikçe artmıştır. Karadenizli fıkralarını incelerken bu fıkralar içerisinde Nasreddin Hoca fıkraları ya da Nasreddin Hoca fıkralarının varyantları (çeşitlemeleri) olduğunu gördük. Halk fıkralarının teşekkülü hakkındaki bilgilerimiz doğrultusunda buna şaşırmadık. Fıkra tipleri arasında fıkra alışverişleri olması her zaman rastlanan bir olgudur. Nasreddin Hoca fıkralarının yayılma alanının ortasında yer alan Doğu Karadeniz yöresi halkı bazı Nasreddin Hoca fıkralarını günümüze getirmiş ve kendi fıkra kahramanlarına bağlamıştır. Bu fıkra kahramanlarının başında Temel gelir. Temel Reis şeklinde de geçer bazı fıkralarda. Öteki fıkra kahramanları ise Cemal, Dursun, İdris ve diğerleridir. Fıkralarda Nasreddin Hoca'nın karısının yerine de Fadime ya da diğer kadın fıkra kahramanları geçer. Karadenizli fıkralarının içerisinde 'Oflu Hoca' tipinin ise ayrı bir yeri vardır. Ayrı bir incelemenin konusu olabilir. Nasreddin Hoca fıkraları ile Karadenizli fıkraları arasındaki ilişki değerli araştırmacı İsmet Zeki Eyuboğlu'nun da dikkatini çekmişti. Bir kitabında bu konudaki düşüncelerini şöyle dile getirmişti: Karadenizlinin güldürmecesi Hoca'nınkinden etkilenen bir düşüncenin ürünüdür. Hoca'nın güldürmecesi gerçekten Hoca'nın olmadığı gibi, Karadeniz güldürmecesi de belli bir kişinin düşünce ürünü değildir, ağızdan ağıza geçerek, şimdilik ilk örneğini bilemediğimiz değişik biçimlere girmiş, bize ulaşmıştır. Karadenizlilerin Nasreddin Hoca'ya bağlayarak anlattıkları yerel fıkralardan bir yazımızda söz etmiştik. Bu yazımızda da en eski yazma Nasreddin Hoca kitaplarından ve bazı basma kaynaklardan derlediğimiz Nasreddin Hoca fıkralarının zaman içerisinde nasıl Karadenizli fıkrasına dönüştüklerini göstermeye çalışacağız.' Heyamola Yayınları olarak 'Temel Kimdir' çağrımıza yanıt veren, yazıları, karikatürleri, fotoğrafları, gravürleri, fıkraları ve şiirleriyle bizi destekleyen dostlarımıza çok teşekkür ediyoruz. Onların Türk halk kültürüne, özelde Temel'e yaptıkları katkı ölçülemeyecek değerdedir.